به گزارش فرم نو، رژیم های غذایی پرطرفدار هر چند در نگاه اول امکان دارد جذاب به نظر برسند و کاهش وزن سریع را به دنبال داشته باشند اما در پشت این جذابیت خطرات پنهانی وجود دارد که سلامتی افراد را تهدید می کند.
به گزارش فرم نو به نقل از مهر، چاقی در دهه های اخیر به یکی از چالش های مهم بهداشت عمومی در جهان تبدیل گشته و متاسفانه کشور ما هم از این روند جهانی مستثنا نبوده است. تغییرات گسترده در سبک زندگی، تغذیه، الگوهای رفتاری و فعالیتهای بدنی سبب شده که آمار چاقی در ایران با سرعتی نگران کننده رو به افزایش باشد.
بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) در شهر تهران حدود ۷۰ درصد از جمعیت بالای ۲۰ سال گرفتار اضافه وزن یا چاقی هستند. از این میزان ۴۵ درصد دارای اضافه وزن و حدود ۲۵ درصد به چاقی مبتلا هستند. این آمار وقتی به جمعیت بالای ۳۰ سال می رسد به عددی هشداردهنده تر تبدیل می شود. ۸۲ درصد از این گروه سنی گرفتار درجاتی از اضافه وزن یا چاقی هستند. این یعنی بخش بزرگی از جمعیت فعال و در سن کار کشور با مشکلات ناشی از چاقی دست و پنجه نرم می کنند.
نکته نگران کننده دیگر وضعیت کودکان و نوجوانان است. بر اساس گزارش ها حدود ۲۰ درصد از افراد زیر ۱۸ سال در کشور به چاقی مبتلا هستند. این رقم به این معناست که از هر ۵ کودک یک نفر گرفتار چاقی است. وضعیتی که آینده سلامت نسل جدید را تهدید می کند و می تواند آغازگر زنجیره ای از بیماری ها و مشکلات جسمی و روانی در سنین بزرگسالی باشد.
جمعیت سالمند؛ بار بیماری و نقش چاقی
یکی از مهم ترین تغییرات جمعیتی کشور افزایش نسبت سالمندان در جامعه است. به علت کاهش نرخ زاد و ولد از یک سو و افزایش امید به زندگی از طرفی ساختار سنی جمعیت درحال پیر شدن است. این پدیده که در اصطلاح به آن «گذار دموگرافیک» گفته می شود همراه شده با یک تغییر دیگر یعنی «گذار اپیدمیولوژیک» به این معنا که بیماری های غیرواگیر مانند دیابت، فشار خون، سکته های قلبی و مغزی، بیماری های قلبی – عروقی و انواع سرطان ها جای بیماری های واگیر گذشته را گرفته اند.
این دو گذار در کشور ما برخلاف کشورهای توسعه یافته که طی ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال اتفاق افتاده تنها در چند دهه رخ داده اند. در نتیجه ما با جمعیتی مواجه هستیم که هم سالمندتر و هم بیمارتر خواهد بود. چاقی در این معادله نقش کلیدی ایفا می کند. این وضعیت نه تنها تهدیدی برای سلامت فردی افراد است بلکه هزینه های بالایی برای نظام سلامت، نظام بازنشستگی، بهره وری اقتصادی و حتی کیفیت زندگی عمومی را به دنبال دارد.
ژنتیک یا سبک زندگی؛ نقش کدام پررنگ تر است؟
گرچه ژنتیک می تواند در استعداد افراد برای چاقی نقش داشته باشد اما سرعت رشد چاقی در جامعه در دهه های اخیر نشان داده است که عوامل محیطی و رفتاری نقش پررنگ تری دارند. ژن ها طی قرن ها نسبتاً پایدار باقی می مانند درحالی که سبک زندگی، نوع تغذیه، میزان تحرک، خواب، استرس و رفتارهای غذایی در مدت زمانی کوتاه بشدت تغییر کرده اند.
اصطلاحی که امروزه مورد توجه کارشناسان قرار گرفته «محیط مولد چاقی» است. محیطی که فرد را به مصرف بیش ازحد انرژی، کاهش تحرک، و وابستگی به تکنولوژی و غذاهای فرآوری شده سوق می دهد. خیلی از فعالیتهای بدنی طبیعی روزمره همچون پیاده روی یا انجام کارهای ساده با ابزارهای هوشمند و امکانات رفاهی جایگزین شده اند. نتیجه چنین محیطی رشد سریع چاقی حتی در سنین پایین است.
«چاقی» مسأله ای ملی با چاره ای فرابخشی
چاقی صرفا یک دغدغه فردی یا پزشکی نیست بلکه موضوعی با ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. مواجهه با آن نیازمند عزم ملی و مداخله فرابخشی است. دراین میان وزارت بهداشت باید نقش راهبر و سیاست گذار اصلی را ایفا کند اما مشارکت سایر نهادها مانند آموزش و پرورش، شهرداری ها، صدا و سیما، سازمان های بیمه گر و نهادهای مدنی ضروری می باشد.
این همکاری باید منجر به ایجاد محیط هایی سالم تر، آگاه تر و فعال تر شود؛ محیط هایی که در آن تغذیه سالم در دسترس باشد، تحرک فیزیکی تشویق شود و اطلاعات درست به مردم عرضه شود.
رژیم های غذایی مد روز چاره یا تهدید پنهان؟
در سالهای اخیر رژیم های غذایی خاص مانند «کتوژنیک» یا گیاه خواری افراطی محبوبیت زیادی یافته اند. با این وجود متخصصان تغذیه اخطار می دهند که این رژیم ها بخصوص اگر بدون نظارت علمی اجرا شوند می توانند منجر به اختلال در توازن تغذیه ای، کمبود ویتامین ها، صدمه به اندام ها و حتی اختلالات متابولیکی شوند.
درمان چاقی بخصوص در مراحل پیشرفته بسیار دشوار و پرهزینه است. بنابراین تاکید بر پیشگیری باید در اولویت قرار گیرد. مهم ترین فرصت برای جلوگیری از چاقی در هزار روز اول زندگی است. از زمان حاملگی تا پایان دو سالگی را بهترین زمان برای این کار باید درنظر گرفت. تغذیه صحیح مادر، انتخاب روش شیردهی مناسب، زمان بندی شروع غذای کمکی و آموزش تغذیه ای به والدین نقش حیاتی در تشکیل سلامت آینده کودک دارد.
آموزش و آگاهی؛ گام اول پیشگیری
آگاه سازی عمومی بخصوص از راه مدارس اهمیت بالای ی در کاهش روند چاقی دارد. از آموزش مادران آبستن تا برنامه ریزی تغذیه ای مدارس همه و همه می توانند در کاهش نرخ چاقی نقش آفرینی کنند. اما متاسفانه اجرای این برنامه ها با چالش هایی چون کمبود بودجه، ضعف هماهنگی بین نهادها و نبود نظارت مؤثر مواجه می باشد.
در نهایت، چاقی در کودکی نه تنها خطر بیماری های مزمن را زیاد می کند بلکه بهره وری اجتماعی و کیفیت زندگی آینده فرد را هم می کاهد. ازاین رو مواجهه با چاقی نه فقط یک لزوم سلامت عمومی بلکه یک لزوم اقتصادی و اجتماعی هم بحساب می آید.
منبع: فرم نو